6 redenen waarom de hedendaagse architectuur niet duurzaam is

Peter Olsson - 5 Oct 2023

De zogenaamde duurzame gebouwen van vandaag schieten vaak tekort bij echte duurzaamheid. In plaats daarvan wordt het concept gereduceerd tot simpele clichés en greenwashing. In dit artikel gaan we dieper in op de onderliggende factoren die schuilgaan achter de soms milieuvriendelijke buitenkant van de hedendaagse architectuur.

1. De gebouwen zijn gemaakt van niet-biologisch afbreekbare materialen

Een alliantie van bouwbedrijven, wiens enige doel kortetermijnwinst is, en modernistische architecten, doodsbang om niet-progressief over te komen, leidt ertoe dat nieuwe gebouwen worden gedomineerd door niet-afbreekbare materialen zoals glas, plastic, staal vaak opgevuld door verschillende soorten foam en lijm. Dit citaat van architect Eric Norin vat het goed samen:

“Ik zou graag willen dat de ecologie in de stedenbouw en de bouw zich veel meer richt op natuurlijke of onnatuurlijke materialen. Neem bijvoorbeeld een verlaten huisje uit de jaren 1850, met houten muren, kleipannen op het dak, een schoorsteen van gebakken stenen en een ijzeren kachel. Over 300 jaar zal het niet meer bestaan. Dit komt omdat natuurlijke materialen terugkeren naar het bos zonder het te beschadigen. Als we bouwen volgens de regels en materialen van de natuur, in plaats van te vechten tegen de natuurwetten, zullen we een heel gemakkelijk gebouw hebben om te beheren als mensen het niet meer gebruiken. Een huis gebouwd in de jaren tachtig met aluminium ramen met argongas, plastic films, glaswol en synthetische vezels zal na 300 jaar gedeeltelijk overblijven. Er zullen stapels ftalaten, weekmakers en polymeren zijn die de natuur niet kan afbreken. Deze gifstoffen lekken uit in het water dat dieren drinken.”

Neuer Zollhof in Düsseldorf zijn kantoorgebouwen ontworpen door Frank O. Gehry. Een gebouw dat het milieu nog lang na zijn levensduur zal schaden.

2. De gebouwen zijn slecht te onderhouden

In de jaren zestig bedacht een groep vooruitstrevende architecten de Plug-in-City, waarbij ze een toekomst voor ogen hadden waarin gebouwen gemakkelijk vervangen konden worden als modeaccessoires. Helaas is dit ooit utopische idee veranderd in een verontrustende realiteit. In tegenstelling tot oudere bouwwerken die het eeuwenlang hebben volgehouden, vergen veel moderne gebouwen nu uitgebreid onderhoud of zijn ze binnen slechts vijftien jaar verouderd. Deze trend vormt een aanzienlijke uitdaging voor het milieu.

Het overgaan van traditionele materialen zoals hout, baksteen en steen naar beton, composieten en kunststoffen is een belangrijke factor die hieraan bijdraagt. Deze zogenaamde ‘onderhoudsarme’ materialen blijken op de lange termijn vaak ‘ononderhoudbaar’ te zijn, wat ertoe leidt dat ze op stortplaatsen terechtkomen. Een houten schuifraam moet bijvoorbeeld regelmatig opnieuw worden geverfd, maar kan eeuwen meegaan, terwijl een beschadigd kunststof kozijn doorgaans bij afval belandt.

3. De gebouwen worden als lelijk gezien – en niemand geeft om het behoud van lelijke gebouwen

Stephen R. Kellert, hoogleraar sociale ecologie aan de Yale School of Forestry and Environmental Studies, stelt dat het streven van de “green-movement“ naar duurzaamheid vaak de plank misslaat. Het negeert het essentiële aspect van het bevorderen van fysiek en mentaal welzijn dat een emotionele band met een plek tot stand brengt, waardoor mensen worden gemotiveerd om structuren in de loop van de tijd in stand te houden en te behouden.

Mensen zijn van nature geneigd gebouwen die zij esthetisch en emotioneel betekenisvol vinden, te behouden, te verzorgen en opnieuw te gebruiken. Helaas worden veel gebouwen die de afgelopen decennia zijn gebouwd, als onaantrekkelijk beschouwd, waardoor ze vatbaarder zijn voor sloop en vervanging. Tegenwoordig doen architecten esthetiek af als subjectief en onnodig. Ze streven naar nieuwigheid en shockwaarde, wat resulteert in antimenselijke structuren die er niet in slagen “de geest van de mensen te verheffen”.

De gebouwen rondom het meest centrale plein van Stockholm, Sergels Torg, zijn onlangs volledig gerenoveerd. Alle gebouwen waren echter modernistisch, dus het kon niemand echt iets schelen.

4. De gebouwen zijn niet gemaakt met het oog op de voetganger

Een wandeling maken is niet alleen goed voor je mentale en fysieke gezondheid, maar zorgt ook voor minder luchtvervuiling en resulteert in minder uitstoot vergeleken met het gebruik van gemotoriseerde voertuigen. Het blijkt uit een recent Zweeds onderzoek dat modernistische stedelijke omgevingen de neiging hebben om mensen te ontmoedigen om spontane wandelingen te maken, terwijl stedelijke gebieden met traditionele architectuur een positieve invloed hebben op de neiging van individuen om ontspannen te wandelen.

Traditionele architectuur is ontworpen om stapsgewijs te ervaren en is rijk aan variatie en details.

De reden dat de modernistische architectuur er zo uitziet, is deels te wijten aan gemotoriseerde voertuigen. Kantoorgebouwen hebben bijvoorbeeld vaak lange horizontale ramen op monotone gevels, volledig ontdaan van alle snelheidsvertragende ornamenten, om de fast lanes van de autocultuur na te bootsen. Onder functioneel gescheiden woongebouwen is het nog steeds gebruikelijk om asymmetrisch of nostalgisch geplaatste ramen aan te treffen op oude glas/metaal/beton gevels die ofwel even ontdaan zijn van expressie, ofwel zo overdreven zijn in hun kleurkeuzes dat men alle details zelfs kan waarnemen als men er langs rijd met snelwegsnelheden.

Modernistische gebouwen hebben vaak lange horizontale ramen op monotone gevels die volledig ontdaan zijn van alle ornamenten, zodat je zelfs bij het passeren op snelwegsnelheid al hun details kunt waarnemen.

5. De esthetiek is slecht voor ieders gezondheid

Het staat vast dat stedelijke architectuur met schoonheid dezelfde positieve impact heeft op onze fysieke en mentale gezondheid als groene parken. Onderzoekers zeggen zelfs dat lelijke modernistische architectuur sommige mensen zelfs hoofdpijn en migraine kan bezorgen. Dit terwijl stadslandschappen die als mooi worden ervaren mensen niet alleen gelukkiger maken, maar ook ons ​​leven verlengen. Klik hier om meer te lezen over waarom lelijke architectuur slecht is voor je gezondheid.

Stedelijke architectuur met schoonheid heeft dezelfde positieve impact op onze fysieke en mentale gezondheid als groene parken. Gebouwen die als lelijk worden ervaren, zijn echter ongezond. Deze foto is gemaakt in Gdansk door Szymon Shields.

6. Het wordt verkocht met behulp van greenwashing en abstracte verhalen

In een vorig artikel hebben we beschreven hoe hedendaagse architecten naar abstracte ideeën verwijzen wanneer ze uitleggen waarom hun gebouwen er uitzien zoals ze eruitzien. Deze manier van denken wordt ook gebruikt bij het creëren van ‘duurzame’ structuren. Maar een gebouw wordt niet duurzaam alleen omdat je het versiert met potplanten en mooie woorden. Concepten als ‘verticale tuinen’ en gevels met daaraan bevestigd groen zijn vooral populair omdat ze er milieuvriendelijk uitzien. Achter alle bomen, struiken en gras staan ​​vaak gebouwen die veel energie verbruiken en gemaakt zijn van synthetische materialen.

Nu kunnen de bomen en struiken zelf zeker ook een aantal positieve effecten hebben, zoals het bevorderen van het koelproces en het verminderen van de luchtvervuiling, alleen weegt dit niet op tegen een slecht gebouwd gebouw. Wat nog erger is, is wanneer mensen simpelweg de betekenis van het woord duurzaam herdefiniëren. Het onderstaande citaat is hoe een professionele jury motiveert waarom een ​​betekenisloos gebouw genaamd Hage, dat bestaat uit een roestig dak in de middle of nowhere, in 2023 een Zweedse Architectuurprijs won.

“De Hage breidt het duurzaamheidsvraagstuk uit. Hier wordt duurzaamheid niet gecreëerd door vooraf gedefinieerde modellen of normen, maar eerder door de ambitie om een ​​cultuur op te bouwen die standhoudt op de locatie.”

Het is niet alleen de ambitie (in plaats van het resultaat) die het gebouw duurzaam maakt, maar het is ook de ambitie om een ​​cultuur op te bouwen die standhoudt op de locatie. Wat betekent dit eigenlijk? Betekent dit dat mensen de structuur een tijdje zullen gebruiken? Is dat niet het fundamentele doel van elk gebouw?

Het enige waar de jury duidelijk over is, is dat het geen duurzaamheid creëert via vooraf gedefinieerde modellen of normen. Dit moet uiteraard als een slechte zaak worden beschouwd. Deze manier om “opnieuw voor te stellen” wat duurzaamheid is, is simpelweg greenwashing.

Architectuur opnieuw vormgeven voor een duurzame toekomst

Samenvattend wordt de hedendaagse architectuur geconfronteerd met zes cruciale uitdagingen: niet-biologisch afbreekbare en niet-onderhoudbare materialen, esthetische verwaarlozing, een gebrek aan “oog op de voetganger“, gezondheidsproblemen en greenwashing. Om een ​​duurzame toekomst te garanderen, moeten we de materialen uit de natuur omarmen, prioriteit geven aan schoonheid en welzijn, beloopbare steden ontwerpen en echte duurzaamheid eisen. Door onze benadering van een nieuwe architectuur, kunnen we een betere en duurzamere wereld bouwen.

Origineel geplaats door Peter Olsson op Architecturaluprising.com - Vertaald door Tom de Vries