Duurzaam bouwen: Belast op druk

Door Mieke Bosse - Intbaunl.org

Zou de ambitie over het voortbestaan van de mensheid zich wat verder uitstrekken dan het jaar 2050 dan komen er intrigerende vergezichten in ons blikveld.

Laten we eens 5000 jaar nemen als ambitie. De komende 5000 jaar van de mensheid, hoe ziet dat eruit? Niet de vliegende auto’s en ook niet de rampenfilms, gewoon even simpel: hoe ziet dat eruit?

Welke gebouwen zijn er de komende 5000 jaar?

Welke gebouwen zijn er nog van de afgelopen 5000 jaar?

Dichtbij huis zijn er gebouwen en grafheuvels in Bretagne en Schotland, de Cairn van Barnenez en Knap van Howar, ongeveer 3700 BC, meer dan 5000 dus. De pyramides zijn rond de 5000 jaar oud. De Chinese muur is oud. Van de Grieken hebben we een aantal tempels, theaters en tempelcomplexen. De muur van de Akropolis is oud, vermoedelijk 13de eeuw BC. Van de Romeinen is nog redelijk wat te vinden: tempels, maar ook huizen, theaters en aquaducten. De middeleeuwen hebben kastelen en kloosters nagelaten en van de gotiek zijn kerken en kathedralen nog altijd te zien.

Wat is het belangrijkste gemeenschappelijke kenmerk van deze gebouwen?

Ze zijn hoofdzakelijk belast op druk.

Ze zijn hoofdzakelijk gestapeld.

De eerste trek vinden we in de houten balklagen van Romeinse tempels en huizen. Ook de middeleeuwen laten balklagen en kapconstructies na. Het zijn onderdelen die deels op trek belast zijn en het zijn de eerste onderdelen die verdwijnen als een gebouw op weg is een ruïne te worden. Als er een beetje stevig over-gedimensioneerd is, maken ze een kans op overleven.

Als ze reeds bij oplevering maximaal belast zijn, leggen ze het loodje.

Stapelen is een voor de hand liggende constructiemethode. De toepassing van mortels, klei en leem is bij stapeling een voor de hand liggende verbetering. Ga een tijdje met aandacht stapelen en al heel gauw komen er dan bogen tevoorschijn. Leuke overspanningen. Metselverbanden zijn spelletje en innovatie tegelijkertijd. En als er een tijdje niet naar omgekeken wordt, bijvoorbeeld 1000 jaar niet, dan heeft goed stapelwerk een behoorlijke kans tot overleven. Waar de gotiek de druk in de constructie tot over de grenswaardes wilde hebben, verschenen drukbogen en steunberen. Allemaal kanshebbers.

Weet je wat maar een kleine kans heeft? Trek. Kijk eens naar die prachtige bruggen met hangconstructies. Als die staalkabels niet worden onderhouden, houden ze het geen 500 jaar vol. De grootste bedreiging voor vloeren van gewapend beton zijn scheurtjes die toetreding van water mogelijk maken, waarna de trekstaven roesten en bezwijken. En ook hier geldt: een beetje over-dimensioneren vergroot de overlevingskans. 

Als we voor meer dan 100 jaar willen bouwen is het eigenlijk simpel: vermijd trek, belast op druk.